Sigara Bırakma
Doç.Dr. Ufuk Güney Özer

Sigara ve Tütün Kullanımı


Dünya Sağlık Örgütü, sigara ve tütün kullanımını en önemli önlenebilir hastalık ve ölüm nedeni olarak tanımlamaktadır. Tüm dünyada her yıl sigaraya bağlı yaklaşık 5 milyon insan yaşamını yitirmektedir. Sigara ve tütün kullanımı kötü huylu kolesterolün artışı, hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları için majör risk faktörü olup, kalp krizi riskini 2,5 kat artırmaktadır.

Diğer önemli zararlı sağlık sonuçları arasında, bağışıklık sisteminde meydana gelen zayıflama, her türlü enfeksiyona yatkınlık, erken yaşlanma, ağız içinde sorunlar, mide ve ilişkili kanserlerin görülme olasılığında artış bulunmaktadır. Sigara kullanmanın; yaşam süresini kadında 14.5 yıl, erkekte ise 13.2 yıl kısalttığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

Sigara ve Tütün Bağımlılığı Nedir?



sigarayı bırakın

Bağımlılık kişinin madde alımı üzerindeki kontrolünü kaybetmesini ifade eder. Dünya Sağlık Örgütü madde bağımlılığını ‘kullanılan bir psikoaktif maddeye kişinin daha önceden değer verdiği diğer uğraşlardan ve nesnelerden belirgin olarak daha yüksek bir öncelik tanıma davranışı’ olarak tanımlar.
Dünya Sağlık Örgütü sigara bağımlılığını ‘düzenli olarak her gün, günde bir sigara içme’ olarak tanımlamaktadır.


Sigara ve Tütün Neden Kullanılır? Nasıl Başlanır?


Sigara ve tütün kullanma alışkanlığı toplumsal, sosyal, duygusal, ruhsal ve epigenetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Sigara alışkanlığı daha çok çocukluk ve gençlik çağında, sosyal öğrenme ile kazanılan bir davranıştır. Aile yapısının, ailenin sigara ve diğer maddelerin kullanımına karşı olan bakış açısının, tutum ve davranışlarının, çocuğun sigara ve diğer madde kullanımına karşı olan bakış açısı ve davranışı üzerinde etkili olduğu bildirilmiştir. Ne kadar erken yaşta sigaraya başlanırsa, bağımlılık şiddeti de o kadar artmaktadır.


Nikotin Bağımlılığının Etkileri Nelerdir?


Sigara, nargile, pipo, puro içme veya dumanının solunması zamanla kişide fiziksel, psikolojik ve davranışsal bağımlılık oluşturur. Tütünde esas fiziksel bağımlılık yapan madde nikotindir.
Nikotinin etkileri doza bağımlıdır.
Nikotin bağımlılığı; rahatlamak ya da yoksunluk belirtilerini gidermek için nikotin almayı, giderek artan miktarlarda kullanmayı, başarısız bırakma girişimlerini, zararları bilinmesine rağmen içmeye devam etmeyi ve sosyal-mesleki işlevsellikte bozulmayı içermektedir.
Nikotinin vücuttan atılması yaklaşık üç gün sürer, bu nedenle sigara bırakmada en zorlu olan günler ilk günlerdir. İlk günleri atlattıktan sonra, deneyimlenen tüm belirtiler 3-4 hafta içinde azalarak ortadan kalkmaktadır.


Nikotin Bağımlılığına Bütüncül Yaklaşım


Nikotin bağımlılığı sadece etken maddeye karşı olan fiziksel ve psikolojik bir bağımlılık değildir. Nikotin bağımlılığında fiziksel, duygusal, zihinsel, ruhsal, sosyal, çevresel ve toplumsal faktörler rol oynamaktadır. Bütün bu faktörler birbiri ile sınırları çok net ayrıştırılamayan çok boyutlu bir ilişki içindedir. Bu nedenle sigara ve tütün kullanan kişinin bütüncül bir yaklaşım ile değerlendirilmesi en doğru yaklaşımdır.

Sigara bırakma, pek çok bağımlılıkta olduğu gibi, birinci derecede kişinin kendi isteği, kararı ve iradesiyle ilişkilidir. Sigarayı bırakmak isteyen kişinin, bilinçli bir fakındalıkla bir değişim ve dönüşüm sürecine başlaması ve sebat ederek devam etmesi önemlidir. Profesyonel destek eşliğinde, fiziksel bağımlılığa yönelik tedavilerin yanı sıra diğer boyutlara yönelik yapılan girişimlerin, nükslerin önlenmesinde daha başarılı sonuçlar verdiği bilinmektedir. Bağımlılık kriterlerine göre planlanan yaklaşımlarda; baş etme becerileri, öfke kontrolü, iletişim becerileri, aile görüşmesi ve eğitimi, farkındalık ve gevşeme egzersizleri, motivasyona yönelik çalışmalar, değişik terapi yöntemleri ve davranışsal tedaviler uygulanabilmektedir.

Kişi bu değişim ve dönüşüm süreci içerisinde, nikotinin fiziksel bağımlılığından kurtulmanın yanı sıra, sigara ve tütün kullanmasına sebep olan faktörleri farketmeyi, kullanma isteğini kontrol altına alabilmeyi, yaşadığı olumsuz olaylarla baş etmeyi, olumsuz duygularını tanıma ve yönetme becerisi geliştirmeyi öğrenmektedir.

Sigara ve tütün kullanımını bırakarak sağlıklı bir yaşamı seçebilirsiniz!


Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi ile kendinizi değerlendirin.


1. Günün ilk sigarasını sabah uyandıktan ne kadar sonra içersiniz?
a. İlk 5 dakika içinde (3 puan)
b. 6-30 dakika içinde (2 puan)
c. 31-60 dakika içinde (1 puan)
d. 1 saatten sonra (0 puan)

2. Sigara içmenin yasak olduğu yerlerde sigara içmemek sizi zorlar mı?
a. Evet (1 puan)
b. Hayır (0 puan)

3. Günün hangi sigarasından vazgeçmek sizin için daha zordur?
a. Sabah ilk içilen sigara (1 puan)
b. Diğer zamanlarda içilen sigaralar (0 puan)

4. Günde kaç adet sigara içiyorsunuz?
a. 31 ve daha fazla (3 puan)
b. 21-30 adet (2 puan)
c. 11-20 adet (1 puan)
d. 10 ve daha az (0 puan)

5. Sabahları günün diğer zamanlarına göre daha fazla sigara içiyor musunuz?
a. Evet (1 puan)
b. Hayır (0 puan)

6. Yatmanızı gerektirecek kadar hasta olduğunuz zamanlarda da sigara içer misiniz?
a. Evet (1 puan)
b. Hayır (0 puan)


Sorulara verilen yanıtlara göre:
• 0-2 çok hafif bağımlılık
• 3-4 hafif bağımlılık
• 5 orta derecede bağımlılık
• 6-7 ileri derecede bağımlılık
• 8-10 çok ileri derecede bağımlılık olarak değerlendirilir.